■ Voor zover het van hieruit valt na te gaan is het de in 1244 voor het eerst gebouwde Ei-hei-[d]ji, een sōtō-zen-tempel in Fuku-i, Japan, waarvan de architectuur en inhoud digitaal is weergegeven. Het geheel is nu te bezichtigen op de Youtube-site van NHK World.

■ Hetzelfde NHK World toonde een video over twee nonnen en hun assistente in de Kannon-[d]ji in Nara, Japan. In eerste instantie was hier het plan om het gewoon maar zonder commen-taar te tonen, maar bij nader inzien hebben we hier toch zo'n voorbeeld van typisch japans syncretisme (zeg ik vanuit de verte) waarvan zelfs de NHK-verslaggevers niet zullen beseffen dat er tenminste twee levensbeschouwelijke lijnen door elkaar lopen.

Aan het begin van de video zien we hoe kinderen met een dik, ik denk van rijststro in elkaar gedraaid stuk touw rondlopen en zich er uiteindelijk mee omwikkelen. Dat, zo wordt er schaterlachend gezegd, betekent dat het volgende jaar voor hen een gezond jaar zal zijn. Onzin natuurlijk, net als dat andere volksgebruik aan de chinese kant waarin een jarige het langste stuk mie zonder het te breken naar binnen moet werken, want dat betekent een lang leven.
Mensen spelen spelletjes. Dat doen ze waarschijnlijk al zo lang er mensen zijn. Al te serieuze antropologen en aanverwante vakken zijn er te lang van uitgegaan dat al die speeltjes die ze opgroeven — mooi bewerkte knikkers, klungelige beeldjes — voor iets ernstigs dienden, iets religieus' bij voorkeur. Langzaam bij beetje zijn we toch gaan beseffen dat het homo ludens niet alleen maar een woord is, maar ook werkelijkheid: in hun vrije tijd zullen mensen van alle tijden aan touwtrekken hebben gedaan, aan hardlopen, aan gewichtheffen, aan bordspelen, aan knikkeren, aan muziek maken.

Na dat volksgebruik met het touw zien we hoe de drie vrouwen in de weer gaan met wat ze uit hun tuin en van het land oogsten. Pruimen worden in het zuur gelegd, theebladen worden geplukt en geroosterd, en rijstwijn wordt gemaakt. Dat laatste verbaast de doorsnee boeddhist die weet dat de orthodox gewijdde gemeenschap zich verre houdt van alcohol. Maar hier hebben we Japan, en Japan doet het op z'n japans, zoals ook de vegetariërs onder hen vis eten, op dat eilandenrijk (iets dat we overigens ook in Zuid-Korea tegenkomen). Het is vreemd, het is inconsequent, als vis heb je d'r niks aan, maar ze doen het.

Tegen het eind van de video lopen bezoekers van de tempel onder een geïmproviseerde poort door (van de ene levenssfeer in de andere), en ook daar wordt een levensbeschouwelijk verhaal aan opgehangen. Gezien de decoratie kunnen we niet anders constateren dan dat hier het shintoïsme zijn plaats heeft gekregen met de levensbeschouwelijke praktijk die daar — eens per jaar — bij hoort.
Gaat dat zien, zouden we kunnen zeggen. U weet nu wat wat betekent, en dat is alleen maar een verrijking.