Grieks-romeinse textielkunst uit het verleden van de Xinjiang-provincie
■ Radio Free Asia laat bewust of onbewust zijn "true colours" zien, als mouthpiece voor een amerikaanse overheid die vreest voor verlies van dominantie op verschillende gebieden.
In een bericht over China's pogingen om ondermeer het boeddhisme in te zetten als "soft power", zoals het door andere media, en het landsbestuur zelf zo genoemd wordt, werd er smalend en wijsneuzerig gedaan over China's hulp bij archeologische werkzaamheden, ook buiten de grenzen. Andere landen doen dat ook, maar China, als grootste concurrent, en dus als vijand van de VS, 'hep et gedaan', zoals de Jordanees dat nog in de vorige eeuw genoemd zou hebben.
"Vorige maand", zo gaat het vrij korte bericht verder, "hebben Chinese historici en archeologen beweerd dat een 7e-eeuwse Chinese keizerin de bouw had bevolen van een boeddhistische tempel in (de provincie) Xinjiang (spr.: Sien-djàng), het thuisland van 11 miljoen Oeigoeren, voor het merendeel moslim. Ze legden er de nadruk op dat de regio een "smeltkroes" is geweest, (iets dat) eeuwen teruggaat."
"En toch", zo gaat het artikeltje verder, "is het hele idee van Zijderoute (pas) in de 19e eeuw ontdekt."
Die keizerin was dan Wu Zetian (624 - 705; spr. woe ze tjèn) die in haar latere jaren min of meer non werd en erg bezig was met het propageren van het boeddhisme. Gevestigd in het noorden van China in Xi'an (spr.: si-an), een van de hoofdsteden, leefde ze inderdaad op het knooppunt van drukke handelsroutes waarvan er een of meer door Xinjiang liepen, een gebied waar katoen vandaan kwam, en wol, d.w.z. tapijten, denk aan Kirghiz, en verschillende landbouwproducten uit het Tarim-bekken. En inderdaad is Xinjiang, lange tijd Oost-Turkestan, een smeltkroes van bevolkingsgroepen geweest waar uiteindelijk de islam de meest belangrijke religie is geworden onder nog steeds een grote variëteit aan volkeren.
En over de term Zijderoute valt heel wat te zeggen. Als term stamt het inderdaad uit de 19e eeuw, maar als realiteit van wegen en zeeroutes komen we het al in de vroegste boeddhistische teksten tegen, met name in de Sutta Nipáta een collectie heel korte manuscripten die niet lang na Boeddha's overlijden zijn vastgelegd, en die tijdens de canon-vormende periode — d.w.z. ze werden gekopieerd, gerubriceerd en samengebracht — op Sri Lanka als een bij elkaar horende collectie korte geschriften zijn gebundeld.
Wat wel gezegd moet worden is dat de faam van Wu Zetian redelijk recentelijk door de 'talking heads' in China is erkend. Bij het eerste uploaden van de paginas over het Huayen (spr.: hwa-jèn) hoorde ik vanuit de verte een smalend geproest bij het online verschijnen van de naam van die gekke keizerin. Onder invloed van een in het westen meer nadruk leggen op de rol van vrouwen in het maatschappelijk leven, is men ook in het Rijk van het Midden, naar het schijnt, de huig een beetje naar de wind gaan hangen, althans waar het het verleden aangaat; Die Partei is er nog steeds niet toe gekomen om vrouwen als minister aan te stellen.
■ De discussie, of twist rond de tibetaans-boeddhistische vestiging van Serthar/Larung Gar loopt al jaren. Dat China daar wrakkige hutten heeft afgebroken om de "universiteit" te kunnen restaureren, werd door fanatieke Tibet-onafhankelijken als nonsens afgedaan: het boeddhisme werd/wordt vervolgd. In een fotoreportage van het japanse economische blad de Nikkei zien we een luchtfoto van het complex. En gezegd moet worden dat het centrale gebouwencomplex indrukwekkend is, en er goed onderhouden uitziet. Maar inderdaad, enkele daken tonen Han-chinese kenmerken.
■ Het kan maar duidelijk zijn: "China's chef over beleid ten aanzien van etniciteiten zegt dat kunstenaars uit minderheden zich moeten concentreren op de nationale identiteit." Dat lazen we op 6 augustus in Hong Kong's grootste krant.
Nu heeft een flink deel van Hong Kong ook een appeltje te schillen met "mainland", maar uit de recente geschiedenis weten we wat er gebeurt wanneer gasten die zich chef voelen zich gaan bemoeien met zaken waar ze geen verstand van hebben.
In ieder geval heeft de Chinese minderheden-chef kritiek geuit op "naar binnen gerichte" (self-centred) kunst. Als voorbeeld gaf hij het verschijnen van een film die, in het tibetaans, over het geestelijk leven gaat zonder die Partei te roemen die toch maar de infrastructuur van de regio heeft aangelegd/verbeterd. Dat de man een etnische Han is, dat zal wel. Eerder hebben we opgemerkt ca 92% van het vasteland van China Han is, dus wat kun je verwachten. Of, gaan we even in op tibetaanse praat over China, zijn de Han slecht, individueel of collectief? Je zou haast denken dat ze dat denken.
Verdergaand over de heer Pan, die Han: ook hij heeft de pest aan "westerse multiculturele theorieën". Dat is het aziatische discours van dit moment; ze leren het elkaar tijdens allerhande internationale bijeenkomsten.
De heer Pan meent dan dat het westen, in die multiculturele modus, "individuele sociale groepen isoleert ter ontwikkeling" etcetera. Dat staat inderdaad in contrast met de van oudsher chinese maatschappij-opvatting waarin het collectief centraal staat, niet het individu. Op die collectiviteits-gedachte is ook het maatschappelijk model vorm gegeven, en China — en andere naties zoals Vietnam — hebben geen trek in het maken van de switch richting westers model, of het nu om het individu gaat, of om bepaalde bevolkingsgroepen. Om dat te doen zou er nogal het een en ander uit de kast getrokken en binnenstebuiten gekeerd moeten worden. Dat zien ze niet zitten.
Wat hier in ieder geval duidelijk is, is dat, om het bij Hong Kong te houden, een deel van deze etnische minderheid (Cantonezen) veel te vroeg is begonnen met het protest tegen een geheel siniseren van deze eilandengroep, iets waar het volgens de papieren pas in 2047 helemaal van zou komen. Dat is wel degelijk gebeurd onder westerse invloed; het zijn met name de studenten van een baptisten-universiteit geweest die de lont te vroeg in het vat hebben gegooid.
Stichting onder nummer 20138036.