WOORD
|
UITSPRAAK
|
BETEKENIS
|
Ajahn
|
Adjáán
|
Thaise vorm van het Sanskriet en Pāli Achariya. Spreek Atsjárie-ja. Zie onder.
|
Āgama en nikāya
|
aagama, nikaaja
|
Agama: Kleine-voertuig canon van het mahāyāna. Zie ook voetnoot 1
Nikaya: Zie voetnoot 3 op Thailand-pagina
|
ārama
|
áárama
|
Pāli: ārama, "lusthof": verblijfplaats voor monniken of nonnen. Het Sanskriet-woord ashram = oord waar het hinduïsme beleden wordt.
|
Ashin
|
Asjien
|
Het birmese ashin = Āchariya in het Sanskriet en Pāli: leraar
|
atta (P.) / atma (Skr.)
|
idem
|
zie voor hinduïsme: atma
voor boeddhisme: soul/self
|
Bhakti
|
Bhàkti
|
Niet-boeddhistisch concept. Devotie. V.a. 7de eeuw Zuid-India. Neo-hinduïstische verering van o.a. "de godin" (dévi).
|
Bhante
|
Bhante (h uitspreken)
|
Eerwaarde
|
Bhiksu / bhiksuni (Hybr.Sanskr.),
Bhikkhu / bhikkhuni (Pāli)
|
Bhiksjoe, bhiksjoenii
|
Volledig gewijdden (m/v). Zie upasampadá
|
bidden
|
idem
|
Formeel niet-boeddhistisch, komt niet in (Hybrid) Sanskriet en Pāli voor. Het volkse boeddhisme heeft onder invloed van engelstalige influx het woord overgenomen.
|
Bodhgaya
|
uitspraak
|
De plaats waar de historische Boeddha Verlichting behaalde, respectievelijk Ontwaakte.
|
bodhi
|
boodie
|
Verlichting, Ontwaken. De Sanskriet stam is buddh: wijsheid
|
Brahma
|
uitspraak
|
Oud-Indiaas begrip/godheid, soms het Al in hinduïsme.
Een bovenmenselijk wezen in het oude boeddhisme, niet het Al, noch onsterfelijk.
|
deva
|
deeva, deewa, (in Hindi:) deev
|
Zie betreffende pagina
|
dhamma (Pāli) / dharma (Skr.)
|
idem. Spreek de h uit
|
Zie engelstalige pagina
|
esoterie / esoterisch
|
|
Binnen het boeddhisme: filosofie-praktijk waar een vooropleiding in de basis-concepten van het boeddhisme voor nodig is. De wikipedia-pagina over esoterisch boeddhisme trekt de grens te nauw en betrekt het uitsluitend op het tantrisme. Ook de Japanse uchiyama-pagina is eenzijdig.
|
fashih
|
fa shùh
|
"Shi" (4de toon) gebruikt als familienaam voor alle boeddhistische monialen in de chinees-mahāyānistische traditie. "Shi" = "leraar"; "fashi" ("fa", 3de toon) + "shih": dharma-leraar.
|
ghat
|
idem, spreek h uit
|
Woord uit de indiase talen. Oversteekplaats, bergpas, front van een klip boven laagland of zee- of rivieroever.
|
guru
|
goeroe, g als in "good"
|
Woord uit het hinduïsme, overgenomen door Himalaya boeddhistische stromingen. Leraar die zelf in lichaam en geest een zeker doel heeft bereikt en dit weten vervolgens overdraagt aan leerlingen.
|
hinduïsme
|
idem
|
Omstreden begrip. Britse kolonisten in 1828 introduceerden dit woord voor administratieve doelenden. In oorsprong geen religieus begrip, maar te eniger tijd wel als zodanig aanvaard.
|
indigeen
|
|
"Eigen aan het land", oerinwoners.
|
itihāsa
|
itihaasa
|
"Legende" naar indiaas begrip met samenkomen van historie en vertelkunst.
|
Jātaka
|
Djaataka
|
"Geboorteverhalen", onveranderlijk verteld in de itihasa-stijl; vertellingen over Boeddha's vroegere levens, voordat hij Boeddha werd.
|
Jōdō Shinshu (Jap.) / Jingtu (Chin.)
|
Djoodo Sjiensjoe / Djingtoe
|
"De Ware Leer" of School (shu), of de Geloofsleer, of de "Leer van het Gemoed" (Jap.: shin/Chin.: xin) van het Reine Land (Jap.: Jōdō / Chin.: Jingtu)
|
Jogye
|
Djogjae
|
Naam van grootste koreaans-boeddhistische Orde die in 1962 werd opgericht
|
Kaste
|
|
Zie engelstalige pagina
|
martelaar
|
|
Zie engelstalige pagina
|
medelijden
|
|
Zie de engelstalige pagina
|
mind
|
idem
|
Zie het engelstalige blog
|
Murugan
|
Moe roe gan. g als in "good"
|
Tamil-god van oorlog, schoonheid, en de zon. De tamilreligie is er een in een serie van vele, op dat continent.
|
Nayaka Maha Thera
|
Náyaka Mahā Teera
|
Náyaka: leider, gids; Mahā: groot; Thera: Ouderling (meer dan 12 monniksjaren). Termen uit het Pāli-boeddhisme, met name uit Sri Lanka
|
navayana
|
naava jaana
|
Naam van indiase theravada-monniken behorend tot de stroming die in gang werd gezet door B.R. Ambedkar. Indiase media hebben het over "neo-Buddhism".
|
phra
|
Prà
|
Monnik in het Thai
|
punya (Skr.)/puñña (P.)
|
poenja
|
Verdienste, morele verdienste vergaren, gepaard met weer doorgeven aan doorgaans overledenen die hiertoe zelf niet meer in staat zijn. Voornamelijk theravāda-gebruik.
|
pūja
|
poedja, lange oe
|
Zie sanghastructuur
|
rōshi, sensei
|
rosjie, sensei
|
Rōshi. Letterl.: 'oude meester'. Titel van japanse zenmeester die officieel "overdracht" heeft gekregen en leraren (sensei) mag benoemen.
Sensei: 'Diegene die eerder tot geestelijke wasdom is gekomen dan anderen'.
|
sekte en cult
|
SEKTE: In het nederlands verwijst sekte per definitie naar een van de norm afwijkende, al dan niet religieuze, groepering die niet zelden uitsluitend voor leden of aanhangers toegankelijk is.
Hoewel de Oxford Dictionary het engelse woord "sect" geeft met de betekenis van afwijkend van een religieuze hoofdstroming, hanteert de VS "sect" als een substroming van een geaccepteerde religie, althans van een van de drie monotheïsmen.
|
CULT: In het VK wordt een "cult" gezien als adoratie jegens een persoon of een filosofisch-religieus concept. In die zin wordt het daar negatief gewaardeerd.
In de VS is een "cult" vaker een geaccepteerde filosofische semi-religieuze stroming, of een subsectie van een officiële religie. Het hinduïsme en het boeddhisme worden daar aangeduid met het woord cult, en in die zin is er geen sprake van een negatieve connotatie.
|
saivisme
|
idem
|
Hinduleer rond god Shiva; zie voor Kashmiri saivisme: de Odisha-pagina
|
Sakyamuni
|
Saakja moenie, uitspraak
|
De wijze (muni) van de Sakya-clan; de historische Boeddha. Andere namen die vooral gehanteerd worden door het theravāda zijn Gáutama of Gótama.
|
samādhi (Skr.)
|
samaadi
|
Het handhaven van een stille geest doorheen formele meditatie en dagelijks handelen
|
sāmana (P.) / srāmana (Hybr.Skr.)
|
saamana/sraamana, geen nadruk op -ma-
|
Zie de voetnoot bij "tapas"
|
sangha
|
sàng ha
|
Gemeenschap. Zie sanghastructuur
|
Sanskriet en Pāli
|
idem
|
Oude indiase talen. Zie Sanskriet.
Zie Pāli.
|
sāsana
|
saasana
|
Tijd en plaats waar boeddhisme bekend is. Het door Wilhelm Geiger en anderen geïntroduceerde ""church" is verwarrend en te kort door de bocht, zelfs wanneer met "church" "gemeenschap" wordt bedoeld.
|
Sayadaw
|
Ongev.: Sajadô
|
Birmees voor "oude leraar".
|
seculier boeddhisme
|
|
Geen rechtstreekse verbinding (meer) met traditioneel gevestigde stromingen.
|
shih
|
ongev.: sjûh
|
Zie fashih hierboven
|
Shingon
|
Sjien gon, g als in "good
|
Letterlijk: "Het ware woord", een japanse boeddhistische-esoterische richting.
|
Shōnin
|
sjoo nin
|
Japanse titel voor lekenpriester of lekenmonnik
|
sunim
|
soeniem
|
Beroepsaanduiding voor koreaanse mahāyāna-monnik (m/v)
|
sūtra (sanskriet) / sutta (pāli)
|
soetra / soetta
|
In het klassieke, niet-boeddhistische Sanskriet een kort aforisme. Vietnameese bv.: "88.000 sūtra": 88 duizend korte zinnetjes, geïnspireerd door vedische concepten.
Boeddhisme. Sūtra (Skr.), resp. sutta (P.): Leerrede die veelal begint met "aldus heb ik het gehoord." Zie ook deze introductie.
|
Tathāgata
|
tat há gata, geen nadruk op -ga-, g als in "good"
|
Sanskriet / Pāli: letterlijk "zo-gekomen" en/of "zo-gegaan": Boeddha.
Zie ook 4de blokje, en dit blog (engelstalig)
|
thera / theri
|
teera / teerii
|
Pāli (theravāda) term voor "ouderling", een monnik (m/v) met meer dan 12 monniksjaren
|
thich
|
|
Volledig gewijdde in de vietnamese mahāyāna-stroming (m/v)
|
tirthankara
|
tirth ànkara
|
Jaïnisme. "Oversteker" van de rivier" (tirth = fjord of aanlegplaats).
|
upasampada
|
oepa sampadá, geen nadruk op -pa-
|
Hogere wijding van monialen in traditionele stromingen die vinaya (zie onder) aanhouden
|
vaisnavisme
|
vaisnavisme
|
Hinduleer rond god Vishnu
|
Vairocana
|
Vai roo tsja na, klemtoon op -roo-
|
Betekenis: "Groot Licht", "Grote Helderheid", "Grote Zon". De naam van de oerboeddha of boeddhaschap als zodanig. Een mahāyāna-opvatting, hoewel niet algemeen aanvaard. Zie deze index
|
veda / vedisch
|
veeda / veedisch
|
De leer die aan de basis ligt van het hinduïsme. Er zijn binnen de canon van het vroege boeddhisme verwijzingen naar de veda. Die verwijzingen zijn zonder uitzondering een afwijzing van het vedische, en/of ze geven een nieuwe inhoud aan oude vedische begrippen.
|
vihāra (Skr./P.), wat (Thai), tazaung (Birmees)
|
vihaara, idem, ongev.: dòzong
|
Tempelterrein in India en Zuidoost Azië. Oorspronkelijk "tuin" of "lustoord".
|
vinaya
|
vinaja
|
Geformaliseerde set regels voor monialen uit de theravāda-, en chinese en koreaanse mahāyāna-richtingen die een hogere wijding hebben gekregen (zie upa-sampadá).
Het theravāda heeft 127 regels; de Dharma-goepta-traditie (mahāyāna) heeft er 143. Zie ook dit engelstalige blog.
|
wat
|
|
Zie vihāra
|
Achtervoegsel -ius, respectievelijk -zi in Chinese namen
|
Confucius / Mencius
|
uitspr. Kongzi
uitspr. Mengzi : -zi als het nederlandse zù
|
Email adres:
whitejaderiver@gmail.com
Deze pagina is er een op de site www.buddha-dharma.nl
www.buddha-dharma.nl is eigendom van White Jade River, Instituut voor Boeddhisme