|
|
De vaktermen van het boeddhisme worden niet doorheen alle (sub-)tradities gelijk geïnterpreteerd.
De vroegste Āgama- en Pāli-teksten zijn ontstaan als een reactie op de concepten die binnen de veda en de hindu upanishads naar voren worden gebracht en waaruit het hedendaagse hinduïsme zijn inspiratie haalt.
Alle mahāyāna-geschriften, de soetras (sūtra), zijn een reactie op de genoemde vroege Āgama- en Pāli-teksten; ze zijn het er niet helemaal mee eens, ze geven er uitbreiding aan, of een andere wending.
Binnen de mahāyāna-stroming zijn de soetras over het algemeen zowel een reactie op de veda en de upanishads, als op de Āgama- en Pāli-periode, als op elkaar.
Zo geeft de vroegste collectie canonieke werken waar het woord mahāyāna op van toepassing is, de Prajña-paramitā-collectie, een eerste commentaar op het in de eerdere geschriften naar voren gebrachte begrip sunyatā, dat we hier kortheidshalve vertalen met 'ledigheid'. De Lotus soetra, bijvoorbeeld, verwijst daar impliciet naar.
De Avatámsaka soetra is een impliciet commentaar op de Lotus soetra en interpreteert de termen hier en daar anders.
De Lankāvatāra soetra is voor een deel geschreven uit bewondering voor zowel de Prajña-paramitā-collectie als voor de Avatámsaka soetra, en Ashvaghosa's 'Ontwaken van Gelovig Vertrouwen in de Mahāyāna' probeert een synthese van voorheen aangeboden begripsaanduidingen, maar komt dan toch uit bij een omschrijving van terminologie waar zen en Reine Land zich prettig bij voelen, maar anderen waarschijnlijk weer niet helemaal.
Het is daarom verstandig de verschillende vaktermen te interpreteren naar de tijd waarin ze in deze of gene stroming ontstonden, of binnen de context van dit of dat canonieke geschrift, en er bij te bedenken dat er altijd anderen zijn die het, op basis van weer andere teksten, anders zien.
Uitspraakregels voor vreemde woorden:
De u wordt uitgesproken als oe als in hoed: Borobudur = Boroboedoer.
De j wordt uitgesproken als dj; jātaka = djaataka.
De c, ch en cch worden uitgesproken als tsj; citta = tsjieta; chan = tsjan.
Aangegeven worden de titels waaronder de term gevonden kan worden.
— Abhidharma
— achtvoudige ontkenning
— adem (toel. bij 5)
— ālayavijñāna, opslagbewustzijn
— anàsrava-dharma, perfecte staat van zuiverheid
— añathatva, veranderende staat (van denken)
— anut-panna, ongeboren, ook tekst 3
— aspiraties
— atman
— attributen
— avidya, onwetendheid, ook tekst 3
— beïnvloeding
— bewustzijn
— bezoedeling
— bodhi
— bodhisattvas
— carrière van de boeddha
— chi mo, rustig en verlaten
— citta, opslagbewustzijn
— Dharmadhātu
— dharmakaya, ook tekst 3
— dharmatā-dharma-svabhāva, essentiële aard van alle dingen
— dharmatā, essentiele natuur van realiteit, ook tekst 3
— dhyāna
— differentiatie
— drievoudige wereld
— duhkha, onbevredigd zijn
— duràmgama, ver weg
— een, het ene
— egocentrisme
— enkel-bewustzijn, ook tekst 3
— essentie
— gaan, komen
— Ganges, zandkorrels in de
— geloof
— gewoontepatronen
— het fenomenale, wereld van objecten
— jati, ontstaan, geboren worden/zijn
— juweel
— karma
— kásina, meditatie
— klein voertuig
— kung-wu, absolute nietsheid
— làkshana, gestalten, kenmerken, ook tekst 1
— ledig, sunyā
— lege ruimte
— mahā
— mahāyāna, ook tekst 3
— maitri, universele vriendelijkheid
— manas, denken
— māyā, illusie(gelijk)
— methodes, vijf
— mind, bewustzijn
— Nāgārjuna
— nāma
— nirodha, uitdoven
— nirvāna
— observeren
— onderscheid aanleggen
— onwetendheid
— oorzaak, primaire
— plotseling
— prajñā, wijsheid
— prapànca, illusies
— pratyáya, meewerkende (secundaire) oorzaak
— rūpa, lichaam
— saddharma, verheven leer
— samādhi, ook tekst 3
— samathá
— sambhogakāya
— samsara
— samvrti, samengestelde (ervaarbare) wereld
— scheppen/schepper,
ook hier
— skàndhas, ook tekst 3
— smrti, voor de geest houden, ook tekst 3
— sraddhāparamitā, gelovig vertrouwen
— stadia, 10, ook tekst 2, ook tekst 3
— stilleggen
— svabhāva, zelfaard/eigen-aard,
ook hier, eigen pagina
— tathāgata, ook tekst 3
— tathāgatagàrbha, ook tekst 3
— twijfel
— upāya, vlotte en vaardige middelen, ook tekst 3
— vāsana, doordrenken, doordrenkt zijn, ook tekst 2
— vastu-prativikalpa-vijñāna, analyserend bewustzijn
— vereend
— vijñāna, bewustzijn, ook tekst 2
— vikàlpa, onderscheiden
— vipassyanā
— wijsheid
— Wijze, de
— winden, 8
— woorden, niet steunen op
— wu-nien, geen bewust zijn
— yāna, voertuig
— zelfaard
— zoheid, ook tekst 2, ook tekst 3
Deze pagina is er een op de site www.buddha-dharma.nl 
www.buddha-dharma.nl is eigendom van White Jade River, Instituut voor Boeddhisme
| 