DE TEKST

Dhammacakkappavattanasutta heet het in het Pāli, en Dharmachakrapravartanasutra in het Sanskriet.
Dhamma of Dharma, dat kent u inmiddels. Cakka of chakra is wiel; paváttana of pravártana is 'in beweging zetten; sutta of sutra is Leerrede, het staat voor geluid, tekst, dialoog, toespraak.
"In beweging zetten van het wiel" betekende in de Indiase oudheid dat een nieuwbakken vorst, door met zijn strijdwagen langs de grenzen van zijn rijk te rijden, symbolisch zijn territorium afbakende. Binnen de boeddhistische context staat het voor het weer opnieuw in gang zetten van de Leer, letterlijk, de Wet, overdrachtelijk "zoals het is".

---

Evam me sutam
Aldus heb ik het vernomen.
ekam samayam bhagavā bārānasiyam viharati isipatane migadāye
Eens verbleef de Heer [bhágavan] in de verblijfplaats der asceten, te Varanási, in het Hertenpark.
tatra kho bhagavā pañcavaggiye bhikkhu āmantesi:
Daar richtte hij zich tot de groep van vijf monniken [bhikkhu].
dve me bhikkhave, antā pabbajitena na sevitabbā.
Monniken, er zijn twee dingen die niet gepast zijn, niet nagevolgd moeten worden door iemand die thuisloze is geworden.
Yocayām kāmesu kāmasukhallikānuyogo hīno gammo pothujjaniko anariyo anatthasamhito,
Daar is het nastreven van zintuiglijk genot [hedonisme], dat laag is, vulgair, de weg van de wereld, niet nobel, en niet naar het doel leidend.
yo cāyam attakilamathānuyogo dukkho anariyo anatthasamhito,
En daar is het nastreven van zelfkwelling, dat pijnlijk is, niet nobel, en niet naar het doel leidend.
ete te bhikkhave, ubho ante anupagamma majjhimā patipadā tathāgatena abhisambuddhā
Deze beide wegen moeten niet begaan worden. De Middenweg is die van de Tathāgata, de Samboeddha.
cakkhukaranī ñānakaranī upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya samvattati.
Dit samenstel [samvatta] leidt tot visie, tot Weten, tot rust, tot direct, persoonlijk ervaren, tot alwetendheid [of al-wijsheid, of Verlichting], tot nirvana [nibbāna].
Katamā ca sā bhikkhave,
En wat is dat [die Middenweg]?
majjhimā patipadā tathāgatena abhisambuddhā cakkhukaranī ñānakaranī upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya samvattati:
[Wat is die] Middenweg van de Tathāgata, de Samboeddha, die leidt tot visie, tot Weten, tot rust, tot direct, persoonlijk ervaren, tot alwetendheid, tot nirvana?
ayameva ariyo atthangiko maggo seyyathīdam:
Het is het Edele Achtvoudige Pad, te weten:
sammāditthi⁽¹⁾ sammāsankappo⁽²⁾ sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo⁽³⁾ sammāsati⁽⁴⁾ sammāsamādhi.
Het juiste inzicht, de juiste aspiratie, juiste spraak, juist handelen, juist levensonderhoud, het juiste streven resp. de juiste inspanning, juist aandachtig bewust zijn, en juiste samadhi [meditatie-contemplatie].
Ayam kho sā bhikkhave, majjhimā patipadā tathāgatena abhisambuddhā
Dat, monniken, is de Middenweg van de Tathāgata, de Samboeddha.
cakkhukaranī ñānakaranī upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya samvattati.
Deze leidt tot visie, tot Weten, tot rust, tot direct, persoonlijk ervaren, tot alwetendheid, tot nirvana.
Idam kho pana bhikkhave, dukkham ariyasaccam:
Dit, monniken, is de Edele Waarheid over dukkha [pijn, lijden, stress, onbevredigd zijn].
jātipi dukkhā jarāpi dukkhā vyādhipi dukkho maranampi dukkham appiyehi sampayogo dukkho piyehi vippayogo dukkho yampiccham na làbhati tampi dukkham
Geboren zijn is dukkha, ouder worden is dukkha, ziek zijn is dukkha, sterven is dukkha, verenigd zijn waarmee je niet verenigd wilt zijn is dukkha, gescheiden zijn van waar je mee verenigd wilt zijn is dukkha, niet krijgen wat je hebben wilt is ook dukkha.
sankhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā.
Dit hele samenstel, de Vijf Groepen van Hechten⁽⁵⁾, is dukkha.
Idam kho pana bhikkhave, dukkhasamudayo ariyasaccam:
Dit, monniken, is de Edele Waarheid over het ontstaan van dukkha.
yāyam tanhā ponobhavikā nandirāgasahagatā tatra tatrābhinandinī,
Het is begeerte [of obsessies], gevoegd bij de [obsessieve] jacht naar plezierige zintuiglijke impressies, die leidt naar nu eens hier, dan weer daar wedergeboren worden.
seyyathīdam:
Als volgt:
kāmatanhā bhavatanhā vibhavatanhā.
[Daar is] begeerte naar zintuiglijk genieten, daar is begeerte naar een leven na dit leven, en er is begeerte naar niet meer voortbestaan na dit leven.
Idam kho pana bhikkhave, dukkhanirodho ariyasaccam:
Dit, monniken, is de Edele Waarheid over het uitdoven van dukkha.
yo tassāyeva tanhāya asesavirāganirodho cāgo patinissaggo mutti anālayo.
Het is het volledig ophouden, uitdoven van begeerte, het achterlaten ervan, er afstand van nemen, je er van bevrijden.
Idam kho pana bhikkhave dukkhanirodhagāminī patipadā ariyasaccam:
Dit, monniken, is de Edele Waarheid over de weg die begaan moet worden om het uitdoven van dukkha te bereiken.
ayameva ariyo atthangiko maggo, seyyathīdam:
Het is het Edele Achtvoudige Pad, te weten:
sammāditthi sammāsankappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
Het juiste inzicht, de juiste intentie, juiste spraak, juist handelen, juist levensonderhoud, juiste inspanning, juist aandachtig bewust zijn, en juiste samadhi.
1/ Idam dukkham ariyasaccanti me bhikkhave
Monniken, dit is de Edele waarheid over dukkha.
pubbe ananussutesu dhammesu cakkhum udapādi ñānam udapādi paññā udapādi vijjā udapādi āloko udapādi.
Met betrekking tot die Dharma die voorheen niet geweten werd was er nu visie, Weten, rust, direct, persoonlijk ervaren, alwetendheid, nirvana.
Tam kho panidam dukkham ariyasaccam pariññeyyanti me bhikkhave,
Monniken, er is deze Edele Waarheid: dukkha zou ten volle begrepen moeten worden.
pubbe ananussutesu dhammesu cakkhum udapādi ñānam udapādi paññā udapādi vijjā udapādi āloko udapādi.
Met betrekking tot die Dharma die voorheen niet geweten werd was er nu visie, Weten, rust, direct, persoonlijk ervaren, alwetendheid, nirvana.
Tam kho panidam dukkham ariyasaccam pariññātanti me bhikkhave,
Monniken, er is deze Edele Waarheid: dukkha is [door mij] ten volle begrepen.
pubbe ananussutesu dhammesu cakkhum udapādi ñānam udapādi paññā udapādi vijjā udapādi āloko udapādi.
Met betrekking tot die Dharma die voorheen niet geweten werd was er nu visie, Weten, rust, direct, persoonlijk ervaren, alwetendheid, nirvana.

2/ Idam dukkhasamudayo ariyasaccanti me bhikkhave
Monniken, dit is de Edele Waarheid over het ontstaan van dukkha.
pubbe ananussutesu dhammesu cakkhum udapādi ñānam udapādi paññā udapādi vijjā udapādi āloko udapādi.
Met betrekking tot die Dharma die voorheen niet geweten werd was er nu visie, Weten, rust, direct, persoonlijk ervaren, alwetendheid, nirvana.
Tam kho panidam dukkhasamudayo ariyasaccam pahātabbanti me bhikkhave,
Monniken, er is deze Edele Waarheid: dukkha zou volledig achtergelaten moeten worden.
pubbe ananussutesu dhammesu cakkhum udapādi ñānam udapādi paññā udapādi vijjā udapādi āloko udapādi.
Met betrekking tot die Dharma die voorheen niet geweten werd was er nu visie, Weten, rust, direct, persoonlijk ervaren, alwetendheid, nirvana.
Tam kho panidam dukkhasamudayo ariyasaccam pahīnanti me bhikkhave,
Monniken, er is deze Edele Waarheid: dukkha is [door mij] volledig achtergelaten.
pubbe ananussutesu dhammesu cakkhum udapādi ñānam udapādi paññā udapādi vijjā udapādi āloko udapādi.
Met betrekking tot die Dharma die voorheen niet geweten werd was er nu visie, Weten, rust, direct, persoonlijk ervaren, alwetendheid, nirvana.

3/ Idam dukkhanirodho ariyasaccanti me bhikkhave
Monniken, dit is de Edele Waarheid over het uitdoven van dukkha.
pubbe ananussutesu dhammesu cakkhum udapādi ñānam udapādi paññā udapādi vijjā udapādi āloko udapādi.
Met betrekking tot die Dharma die voorheen niet geweten werd was er nu visie, Weten, rust, direct, persoonlijk ervaren, alwetendheid, nirvana.
Tam kho panidam dukkhanirodho ariyasaccam sacchikātabbanti me bhikkhave,
Monniken, er is deze Edele Waarheid: dukkha zou volledig gerealiseerd [geweten] moeten worden.
pubbe ananussutesu dhammesu cakkhum udapādi ñānam udapādi paññā udapādi vijjā udapādi āloko udapādi.
Met betrekking tot die Dharma die voorheen niet geweten werd was er nu visie, Weten, rust, direct, persoonlijk ervaren, alwetendheid, nirvana.
Tam kho panidam dukkhanirodho ariyasaccam sacchikatanti me bhikkhave,
Monniken, er is deze Edele Waarheid: dukkha is [door mij] volledig gerealiseerd [geweten].
pubbe ananussutesu dhammesu cakkhum udapādi ñānam udapādi paññā udapādi vijjā udapādi āloko udapādi.
Met betrekking tot die Dharma die voorheen niet geweten werd was er nu visie, Weten, rust, direct, persoonlijk ervaren, alwetendheid, nirvana.

4/ Idam dukkhanirodhagāminī patipadā ariyasaccanti me bhikkhave
Monniken, dit is de Edele Waarheid over het Pad dat begaan moet worden naar de volledige uitdoving van dukkha.
pubbe ananussutesu dhammesu cakkhum udapādi ñānam udapādi paññā udapādi vijjā udapādi āloko udapādi.
Met betrekking tot die Dharma die voorheen niet geweten werd was er nu visie, Weten, rust, direct, persoonlijk ervaren, alwetendheid, nirvana.
Tam kho panidam dukkhanirodhagāminī patipadā ariyasaccam bhāvetabbanti me bhikkhave,
Monniken, er is deze Edele Waarheid: de waarheid omtrent het Pad dat begaan moet worden naar de volledige uitdoving van dukkha zou gecultiveerd [verinnerlijkt] moeten worden.
pubbe ananussutesu dhammesu cakkhum udapādi ñānam udapādi paññā udapādi vijjā udapādi āloko udapādi.
Met betrekking tot die Dharma die voorheen niet geweten werd was er nu visie, Weten, rust, direct, persoonlijk ervaren, alwetendheid, nirvana.
Tam kho panidam dukkhanirodhagāminī patipadā ariyasaccam bhāvitanti me bhikkhave,
Monniken, er is deze Edele Waarheid: de waarheid omtrent het Pad dat begaan moet worden naar de volledige uitdoving van dukkha is [door mij] volledig gecultiveerd [verinnerlijkt].
pubbe ananussutesu dhammesu cakkhum udapādi ñānam udapādi paññā udapādi vijjā udapādi āloko udapādi.
Met betrekking tot die Dharma die voorheen niet geweten werd was er nu visie, Weten, rust, direct, persoonlijk ervaren, alwetendheid, nirvana.
―――
Yāvakīvañca me bhikkhave, imesu catusu ariyasaccesu evam tiparivattam dvādasākāram yathābhūtam ñānadassanam na suvisuddham ahosi,
Monniken, zolang ik niet in wijsheid zag, zoals het was, dat er drie omwentelingen⁽⁶⁾ zijn, en twaalf aspecten⁽⁷⁾, zolang ik niet die Vier Edele Waarheden zag, had ik niet de zuivere Bevrijding.
neva tāvāham bhikkhave, sadevake loke samārake sabrahmake sassamanabrāhmaniyā pajāya sadevamanussāya anuttaram sammāsambodhim abhisambuddho paccaññāsim.
Monniken, toen had ik nog niet de claim dat ik in deze wereld [loke] met zijn hemelingen⁽⁸⁾, zijn Mārās⁽⁹⁾, zijn Brahmas⁽¹⁰⁾, zijn sāmanas⁽¹¹⁾ en brahmins⁽¹²⁾, zijn prinsen, goden en mensen, het onovertroffen Boeddhaschap had bereikt, een Meest Verheven Boeddha was geworden.
Yato ca kho me bhikkhave, imesu catusu ariyasaccesu evam tiparivattam dvādasākāram yathābhūtam ñānadassanam suvisuddham ahosi,
Maar, monniken, vanaf het moment dat ik wel in wijsheid zag, zoals het was, dat er drie omwentelingen zijn, en twaalf aspecten, zodra ik die Vier Edele Waarheden zag, had ik de zuivere Bevrijding.
athāham bhikkhave, sadevake loke samārake sabrahmake sassamanabrāhmaniyā pajāya sadevamanussāya⁽¹³⁾ anuttaram sammāsambodhim abhisambuddho paccaññāsim.
Monniken, toen had ik terecht de claim dat ik in deze wereld met zijn hemelingen, zijn Mārās, zijn Brahmas, zijn sāmanas en brahmins, zijn prinsen, goden en mensen, het onovertroffen Boeddhaschap had bereikt, een Meest Verheven Boeddha was geworden.
Yāvañca pana me dassanam udapādi akuppā me cetovimutti,
Toen wist ik, zag ik: de bevrijding van mij hart [gemoed] is onbetwistbaar.
ayamantimā jāti natthidāni punabbhavoti.
Dit is mijn laatste geboren zijn; er is hierna geen worden meer.
Idamavoca bhagavā
Zo sprak de bhagavā.
attamanā pañcavaggiyā bhikkhū bhagavato bhāsitam abhinandunti.
De groep van vijf monniken verheugde zich over de woorden die de bhagavā had gesproken.



noten:

(1) Sammā-ditthi, juist inzicht, is niet hetzelfde als alwetendheid. Het wordt in verschillende leerredes uitgelegd. In het ene, geclusterd in 3 redes (D i.139; iii.82; ii.168; iii.93; A i.298; ii.30, 59, 220), wordt het verklaard binnen het kader van sīla, moreel-etisch inzicht (ik heb niets gedaan waar ik me zorgen over hoef te maken), en in het andere geval (D iii.227; Ps i.118; Vbh 235) wordt er mee bedoeld de kennis over het genoemde 12-voudige voortgaan van het Wiel van ononderbroken leven.

Verder over de passage over het "juiste inzicht, ...juiste samadhi":
De abramische religies zijn gebouwd rond scherpe dichotomieën: "En God sprak 'er zij licht'...". Met andere woorden, licht was goed, donker slecht. Adam en Eva aten van "de boom van goed en kwaad". Met andere woorden, goed en kwaad waren/zijn tegenpolen (God kende het een en het ander, de mens moet het nog steeds proefondervindelijk uitvinden.)
Die scherpe tegenstellingen zijn er in de dharmische tradities van India niet.

Een absolute waarheid is er niet. Zeker het jaïnisme heeft een heel leergebouw waarin uitgesproken afstand wordt genomen van absolute waarheden.
In die zin volgde Boeddha de op de vedas gebaseerde cultuur waarin relativiteit de boventoon voert, en scherp dualisme afwezig is. In die cultuur is het dus telkens de taak van de mens zelf om na te gaan wat juist is onder deze of gene omstandigheid. Zo moet ook de Kleine Voertuig-soetta de Kaláma soetta gelezen worden: "wanneer je voor jezelf hebt vastgesteld dat deze dingen goed zijn .... doe het dan, en blijf er bij".
In het hinduïsme wordt dit "vind voor jezelf uit wat juist is" sva-dharma genoemd: de dharma (juistheid, waarheid) van het individu. Juist en niet juist zijn subjectieve onderscheidingen. De een zal dharma-leraar A voor hem/haar de beste houden, de ander ziet eerder leraar B als een te volgen voorbeeld. Beiden kunnen, gezien vanuit hun perspectief, het juiste inzicht hebben. Juist en niet juist zijn relatief.

Een verklaring over het achtvoudige pad vinden we ook in de Pāli Kàssapa-sihānánada sutta (DN.VIII)

(2) De reeks van "het juiste inzicht, de juiste aspiratie, juiste spraak, juist handelen, juist levensonderhoud, het juiste streven resp. de juiste inspanning (binnen de boeddhistische cultivering), juist aandachtig bewust zijn (idem) worden in de redes D ii.216 en M iii.71 genoemd als voorwaarden voor het bereiken van de achtste geleding: "juiste samādhi", grofweg, de succesvolle meditatie tot aan verlichting. Zonder dat aan die voorwaarden is voldaan kan de kandidaat niet gerust aan de laatste stap beginnen en is zijn/haar "meditatie" niet meer dan een potje dutten, hetgeen wat rust geeft, maar geen finaal resultaat.
(3) Pv iv.52; Vbh 208 sq.; Pug 51; Vism 2; DhA iii.336; iv.
(4) In de zin van "het door hebben", "volledig begrepen", "meester zijn in".
(5) De Vijf Groepen van Hechten (pañcupādānakkhandhā) zijn lichaam, voelen of ondervinden, bewustzijn, perceptie, en samenstellen in de geest.
(6) tiparivattam. Aangenomen wordt dat dit verleden, heden en toekomst zijn. Maar er is ook een theorie die zegt dat de Vier bovengenoemde Edele Waarheden ieder drie aspecten hebben. Bijvoorbeeld onder 4/ is er a/ het Pad dat begaan moet worden, b/ zou dat Pad gecultiveerd moeten worden, en c/ is het Pad gecultiveerd.
(7) dvādasākāram. Dit staat voor de Vier Edele Waarheden die op 12 manieren (dvādasākāram) behandeld, resp. gezien kunnen worden. De 4 zijn: bestaan/ontstaan van dukkha (zie boven), het inzien van dukkha, de weg naar het ophouden ervan, en het ophouden van dukkha.
(8) deva
(9) het kwaad
(10) naamhebbende goden uit de vedische geschiedenis
(11) thuislozen, wijzen, kluizenaars
(12) priesters
(13) Het zinsdeel "sadevake ... sadevamanussāya" komt verbatim voor in de Sūciloma suttam van de Sutta Nipāta.

Wie de tekst hardop wil lezen doet er goed aan dit te leren onder leiding van iemand die het Pāli, of deze Pāli-tekst kent; de amerikaanse en nederlandse uitspraak met nadruk op de voorlaatste lettergreep is niet om aan te horen.